‘Je kunt iemand elke dag een vis geven, maar je kunt ‘m ook leren vissen’

Lelie zorggroep houdt zich bezig met Reablement. Dat staat voor een manier van werken waarmee hulpverleners ouderen helpen om hun eigen leven te leiden, zoals ze dat zelf willen. Daarbij vinden we het belangrijk om de zelfredzaamheid van cliënten te vergroten en te kijken wat zij zelf (nog) kunnen doen samen met het netwerk (mantelzorgers, buren, familie, etc.).

Als een van de eerste organisaties kan Lelie zorggroep al succesverhalen delen over VirtueleThuiszorg. 'Inmiddels staat een volgende innovatie voor de deur: de verdere introductie van het concept reablement', vertelt Hendrik Jan van den Berg (Raad van bestuur van Lelie zorggroep). Of ‘zijn’ organisatie met 5000 medewerkers en vrijwilligers zo innovatief is? Met een lachje: ‘Acht jaar terug deden we hier nog alles op papier. Maar zo snel kan het blijkbaar gaan.’ En die snelheid van handelen is geboden, om de zorg toekomstbestendig te maken. 'Want', zo zegt hij zelf, 'zorg is niet meer het antwoord op alle vragen.'

Zeker niet voor een organisatie als Lelie zorggroep, die landelijk gezien op veel plaatsen aanwezig is. Van het puntje van Zeeland tot aan het hart van Drenthe. Precies het stukje Nederland dat weleens de biblebelt wordt genoemd. Niet toevallig staat Lelie zorggroep voor ‘christelijke zorg’. 'Maar', zegt Hendrik Jan, 'we zijn er in de praktijk voor iedereen die zorg nodig heeft. We sluiten niemand uit. Dat betekent dat iemand niet onze geloofsovertuiging hoeft te delen om geholpen te worden. De zorgvraag staat voorop. We bieden cliënten wél de ruimte om het gesprek erover te voeren.'

Met kernwaarden als liefdevol, verbindend, daadkrachtig en dichtbij scoren de 5000 medewerkers en vrijwilligers hoog. De ruim 12.000 cliënten deelden vorig jaar het gemiddelde rapportcijfer 8,8 uit. ‘Ja, heel hoog in de sector,’ zegt de jonge bestuursvoorzitter (38) die al snel verantwoordelijkheid kreeg. Ruim acht jaar terug begon hij bij Lelie zorggroep, om ruim een jaar later toe te treden tot de Raad van bestuur. Bescheiden: ‘Op een gegeven moment wordt er een beroep op je gedaan en dan is nee geen antwoord meer. Het is me gewoon overkomen, gevraagd worden voor verantwoordelijke posities.’

Veelbelovende resultaten VirtueleThuiszorg
Hij treft er in 2016 een organisatie aan die nog redelijk volgens de standaard protocollen werkt. Alles gaat er nog op papier, geeft hij als voorbeeld. Maar al snel gaat Lelie zorggroep aan de slag met VirtueleThuiszorg: beeldbellen, gps-trackers, slimme meetapparatuur en zorghorloges. 'De inzet van technologie is min of meer een toevalstreffer', zegt Hendrik Jan. ‘In de transitie naar toekomstbestendige zorg werken we veel met studenten die bij ons afstuderen. Eén zo’n student kwam met het idee onderzoek te doen naar de mogelijkheden van virtuele thuiszorg. Leuk idee, dachten wij. Maar het is een weergaloos succes geworden.’

In het eerste jaar, 2020, was er dankzij de inzet van digitale hulpmiddelen per cliënt 38 procent minder zorginzet nodig. Vorig jaar steeg het aantal cliënten per voltijdbaan van 5,66 naar 6,34, een plus van 12 procent. Liefst 15 procent van de cliënten die virtuele zorg ontvangen, hebben geen fysieke zorg meer nodig.

Met reablement medewerkers optimaal faciliteren
Dat succes maakt ook de volgende stap iets eenvoudiger: die naar reablement. 'Een noodzakelijke ontwikkeling die mede wordt afgedwongen door de organisatie', zegt de bestuursvoorzitter. 'We bestrijken met Lelie zorggroep een groot geografisch gebied. Je kunt niet tegelijk in Rotterdam en in Kampen zijn. Vanuit onze organisatiegraad moet je mensen wel lokaal toerusten om hun werk te kunnen doen. Om die reden is dit denken voor ons zeker niet nieuw. Met reablement kun je medewerkers optimaal faciliteren.'

Een zelfstandig leven leiden
Het is ook een ontwikkeling die in deze tijd past. Hendrik Jan: ‘De basisgedachte van Lelie zorggroep is: zorg is niet het antwoord op alle vraagstukken. Mensen willen een zelfstandig leven leiden. Zorg kan daarbij helpen. Maar er is veel meer dan zorg alleen. Naast wijkverpleging en verpleeghuiszorg doen we ambulante hulpverlening. Daardoor zijn we ook gewend om vanuit hulpverlenersperspectief naar de zorg te kijken. We zijn bij Lelie zorggroep opgegroeid met de handen uit de mouwen. Maar hulpverlening is veel meer iemand zelfredzaam maken, zodat hij zelf of met zijn omgeving toch weer het leven kan leiden dat hij graag wil, in plaats van dat wij er als zorgverlener voor zorgen.’

Aanpak vanuit de teams
De lessen om VirtueleThuiszorg goed te laten landen in de organisatie (‘ik hou niet van het woord implementeren’) komen ook bij reablement van pas. Hendrik Jan: ‘Je krijgt uiteraard eerst de early adopters mee. De gemotiveerde medewerkers die erin geloven steken als eerste hun vinger op. We hebben het aangepakt vanuit de teams. Toen we zagen dat het eerste team met de studerende verpleegkundige er succes mee had, zijn we naar een tweede team gegaan. Als het in het tweede team ook werkt, en in het derde ook, dan waag je de sprong. Dan is het geen pilot meer maar gaan alle teams aan de slag met de oplossing.’

‘Om te zien of het ook echt werkt, meten we het effect van onze veranderingen. En wat blijkt? We zijn niet alleen doelmatiger in onze zorg. Cliënten vinden die eigen regie ook heel belangrijk. Ze ervaren meer vrijheid. Ze zeggen: ik kan weer het leven leiden dat ik wil, ik ben minder afhankelijk. Het is toch weer het Chinese spreekwoord: je kunt iemand elke dag een vis geven, maar je kunt ‘m ook leren vissen.’

Zorg verlenen aan de meest kwetsbaren is onze opdracht
Inmiddels staan de eerste trainingen op stapel om de medewerkers van Lelie zorggroep mee te nemen in de uitrol van reablement. Hendrik Jan is er positief over. ‘Ja, de medewerkers reageren ook heel positief. De bereidheid om te innoveren is heel groot. Ook omdat we innovaties doorvoeren die werken.’ In hoeverre is het de econoom in Hendrik Jan die enthousiast is over reablement? Hij schudt het hoofd. ‘Uiteindelijk is geld een uitkomstvariabele. Je begint er niet mee, maar het moet wel kloppen. Als je begint over geld bij reablement, raak je mensen kwijt. Als honderd mensen zorg nodig hebben, wil je er ook honderd kunnen bedienen. Dat gaat niet meer op de oude manier. Dan moet het op een nieuwe manier. Iedereen die zorg nodig heeft moet het kunnen krijgen. Dat is onze opdracht. Zorg verlenen voor de meest kwetsbaren.’

www.reablenederland.nl